คุ้มหลวงแห่งเมืองแพร่ เป็นคุ้มที่สร้างขึ้นด้วยไม้สัก โทรสีจะเป็นสีเขียวพาสเทล มีห้องหับต่างๆ รวมทั้งเก็บของมีค่าไว้มากมาย

เป็นบ้านของเจ้าหลวงองค์สุดท้ายของเมืองแพร่ค่ะ มีหลายส่วนหลายห้องด้วยกัน ประตูแต่ละประตูมีความหมายเมื่อเดินผ่าน บางบานเดินผ่านแล้วจะไร้โรคภัย เป็นต้น และมีเครื่องถ้วยชามเก่าๆ ให้ชมด้วยค่ะ นอกจากนั้นที่ชั้นบนที่เป็นห้องนอนของลูกสาวก็มีประวัติที่โหดร้าย (ควรถามเจ้าหน้าที่) รวมทั้งมีบานพับที่มีรูปของลูกหลานเจ้าหลวงกับชายาองค์ที่สองทั้งหมดด้วยนะคะ รวมทั้งรูปของนักเขียนชื่อดังอย่างยาขอบด้วยค่ะ ชั้นล่างเป็นคุก และมีห้องหนึ่งสำหรับดูวีดิโอ แต่ต้องติดต่อมาล่วงหน้านะคะ

เป็นคุ้มเก่าแก่ของเจ้าเมืองแพร่ ตั้งอยู่กลางเมืองเลย ภายในอาคารเป็นแบบบ้านล้านนาชอบหน้าต่าวกับประตู มีการฉะลุเป็นลวดลายสวยมาก

คุ้มหลวง คุ้มซึ่งเป็นที่พำนักของเจ้าครองนครแพร่องค์สุดท้าย เปิดเข้าชมฟรีทุกวันไม่เสียค่าใช้จ่าย แสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตของเจ้านายในสมัยก่อน และของใช้สมัยก่อนที่หาดูยากในสมัยนี้ ชั้นใต้ดินของตัวตึกยังเป็นคุกเก่าที่ไว้ขังคนที่ทำผิดในสมัยนั้นด้วย

คุ้มของเจ้าเมืองแพร่ในสมัยโบราณ แสดงถึงการอยู่อาศัยของครอบครัว รวมทั้งการกักขังและลงโทษนักโทษในสมัยโบราณ มีคำอธิบายและแผนผังแสดงให้ชม เครื่องใช้ต่างๆ จัดแสดงอยู่อย่างครบถ้วน สมบูรณ์ และไม่เสียค่าใช้จ่ายในการเข้าชม

เมืองแพร่ปกติก็ได้แต่ผ่าน แต่ปีใหม่ที่ผ่านมาได้คิดจะแวะเที่ยวแบบจริงจัง แล้วก็รู้สึกชอบค่ะ เป็นเมืองที่สงบมาก แต่ซอกซอยเยอะไปหน่อย ตอนไปเที่ยวเปิด GPS ก็พาวกเข้าซอยวนไปมา ต้องดูเส้นทางดีๆนะคะ ไปเที่ยวแพร่ก็มีแต่คนแนะนำให้ไปเที่ยวคุ้ม เราเลยแวะที่คุ้มเจ้าหลวงค่ะ เป็นสถาปัตยกรรมแบบไทยผสมยุโรปค่ะ แล้วที่นี่ยังเป็นสถานที่ถ่ายทำละครเรื่อง "รอยไหม" อีกด้วยค่ะ คอละครต้องมาดูนะคะ ข้างในแอบหลอน เพราะว่าจะมีคุกที่เอาไว้ขังทาสด้วยค่ะ คุกอยู่ใต้ดินของบ้าน จะมี่ช่องไม้เล็กๆจากพื้นชั้น 1 ที่จะเอาไว้เปิดแอบดูพวกทาสที่อยู่ใต้ดินได้ค่ะ หลอนเน้อ... ต้องไปดูเอาเองนะคะ ถือว่าไปเรียนรู้ประวัติศาสตร์ด้วย ดีทีเดียวค่ะ

มาเที่ยวเหนือ ได้มีโอกาสแวะไหว้พระธาตุช่อแฮ เมืองแพร่ แล้วก็ได้แวะมาเยี่ยมชมคุ้มเจ้าหลวง เมืองแพร่ด้วย สวยมาก เจ้าหน้าที่ที่ดูแล ใจดีมากอธิบายประวัติความเป็นมาอย่างละเอียด ตลอดจนเกร็ดเล็กเกร็ดน้อย คุ้มมากที่ได้แวะมา จริงๆ ได้ทั้งความรู้ และได้เยี่ยมชม สถาปัตยกรรม ตลอดจนได้เห็นภูมิปัญญา ของคนสมัยก่อนด้วย ใครมีโอกาสไปแพร่ อย่าลืมแวะไปเยี่ยมชมนะ..