เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ ณ ต.ขุนโขลน อ.พระพุทธบาท จ.สระบุรี สร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม แห่งกรุงศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 2167ตามพระราชพงศาวดารกล่าวไว้ว่า ในสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ได้มีพระสงฆ์ไทยคณะหนึ่งเดินทางไปนมัสการพระพุทธบาท ณ เขาสุมนกูฏในลังกาทวีป ในคราวนั้นพระสงฆ์ชาวลังกาทวีปกำลังสอบประวัติ และที่ตั้งแห่งรอยพระพุทธบาททั้งปวงตามที่ปรากฏอยู่ในตำนาน ว่ามีเพียง 5 แห่ง และ 1 ใน 5 นั้น ประดิษฐานอยู่บนไหล่เขาสุวรรณบรรพต ข้างทิศอุดร เหนือกรุงศรีอยุธยา

ครั้นบรรดาพระสงฆ์ไทยกลับจากลังกา ได้ทูลสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมให้ทรงทราบ พระองค์จึงโปรดเกล้าฯให้เที่ยวตรวจดูภูเขาต่างๆตามหัวเมือง เจ้าเมืองสระบุรีได้ความจากพรานบุญว่า มีศิลาเป็นแอ่ง มีน้ำขังอยู่แต่พอเนื้อ นก กินได้ ครั้นพรานบุญยิงเนื้อทรายบาดเจ็บ เนื้อนั้นหนีเข้าไปในพุ่มไม้รกบนไหล่เขา ครู่หนึ่งเมื่อกลับออกมา บาดแผลที่ถูกยิงก็หายไปสิ้น พรานบุญแปลกใจจึงเดินเข้าไปดู ก็พบศิลามีแอ่งน้ำอยู่ จึงตักน้ำขึ้นมาดื่มกิน พร้อมกับลูบเนื้อลูบตัว ทำให้เกลื้อนกลากที่เป็นอยู่ หายไปหมดสิ้น นายพรานเห็นประหลาด จึงวักน้ำออกมาจนแห้ง แล้วก็เห็นพระลักษณะสำคัญ เป็นรอยเท้าคนโบราณ

เจ้าเมืองสระบุรีได้แจ้งเข้ามายังกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระเจ้าทรงธรรมจึงเสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตร แล้วทรงเห็นว่าเป็นรอยพระพุทธบาท ด้วยมีลายลักษณ์กงจักร ประกอบด้วยมหามงคล 108 ประการ ทรงโสมนัสเลื่อมใสยิ่งนัก จึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหามณฑปสวมรอยพระพุทธบาท พร้อมทั้งสร้างพระอุโบสถ พระวิหาร ศาลาการเปรียญ กุฏิสงฆ์ สำหรับพระภิกษุสามเณร เพื่อดูแลรักษารอยพระพุทธบาท และบำเพ็ญสมณธรรม