..." วัดจุฬามณี" วัดเก่าแก่ที่สุดในจังหวัดพิษณุโลก พื้นที่แห่งนี้มีต้นธารรากฐานแต่ครั้งโบราณ มีข้อสันนิษฐาน ปรากฏจากโบราณสถาน "พระปรางค์" ศิลปะขอม (*สมัยลพบุรี อายุกว่า 800 ปี)​ คงเคยเป็นที่ตั้งเมืองหลวงของขอมแต่ครั้งเก่าก่อน.
*อายุพระปรางค์จากข้อมูลตอนหนึ่งในหนังสือ" ประวัติมหาดไทย" ของท่านธรรมคามน์ โภวาที.
... วัดจัดสร้างในสมัยอยุธยาตอนต้น มีประวัติศาสตร์สำคัญและเปี่ยมด้วยสิริมงคล ดังนี้
*สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงสร้างวิหาร และเสด็จออกบวชและจำพรรษา ที่วัดแห่งนี้ เป็นเวลานานถึง 8 เดือน 15 วัน ในครั้งนั้นมีข้าราชบริพารออกบวชตามเสด็จถึง 2,348 รูป.
* สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรงโปรดให้สร้างรอยพระพุทธบาทประดิษฐานไว้ ณ มณฑป.
* สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนลพบุรีราเมศวร์ ทรงค้นพบวัดแห่งนี้และหลักศิลาจารึกสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ด้านหลังมณฑป.
*พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเสด็จฯไปวัดจุฬามณี ดังปรากฏในหนังสือ "เที่ยวเมืองพระร่วง"
-​ “เที่ยวเมืองพระร่วง” เป็นหนังสือที่พระราชนิพนธ์โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎุเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งยังทรงดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช โดยเสด็จขึ้นมาประพาสเมืองกำแพงเพชร เมืองสโุขทัย เมืองสวรรคโลก เมืองอุตรดิตถ์ และเมืองพิษณุโลกตามลำดับ เพื่อทรงตรวจตราโบราณสถาน วัตถุโบราณ และศึกษาเรื่องราวของตำนานในท้องถิ่น นำมาซึ่งเป็นประโยชน์ในการศึกษาทางประวัติศาสตร์อย่างสูงยิ่ง.
... จุดสักการะเยี่ยมชมที่สำคัญภายในวัดมีดังนี้...
-​พระปรางค์ศิลาแลง ศิลปะขอม
-​มณฑปพระพุทธบาท
-​พระอุโบสถ และวิหาร "หลวงพ่อเพชร" กราบสักการะขอพรหลวงพ่อเพชร.

ตั้งอยู่ริมแม่น้ำน่านฝั่งตะวันออก ห่างจากตัวเมืองพิษณุโลกไปทางใต้ตามถนนบรมไตรโลกนารถ ระยะทาง 5 กิโลเมตร ภายในวัดมีโบราณสถานเก่าแก่ที่สันนิษฐานว่ามีมาก่อนสมัยสุโขทัย และยังเป็นที่ตั้งของเมืองสองแควโบราณก่อนจะมาเป็นเมืองพิษณุโลกในปัจจุบัน ตามประวัติศาสตร์กล่าวว่า สมเด็จพระบรมไตรโลกนารถทรงสร้างพระวิหารและเสด็จออกผนวชที่วัดนี้ ภายในวัดมีโบราณสถานที่สำคัญน่าชม คือ ปรางค์แบบขอมขนาดย่อม ก่อด้วยศิลาแลง ใกล้กันมีมณฑปพระพุทธบาทจำลองซึ่งสมเด็จพระนารายณ์มหาราชโปรดให้สร้างขึ้น สิ่งที่น่าสนใจอื่น คือ การบวชต้นไม้ ซึ่งพระในวัดได้นำแผ่นทองฉลุลวดลายสวยงามมาห่อมรอบโคนต้นไม้ต่าง ๆ ภายในวัด แทนการห่มผ้าเหลือง นับว่ามีความน่าสนใจและคุ้มค่าต่อการไปเยี่ยมชมเป็นอย่างยิ่ง

วัดเก่าแก่สมัยอยุธยา ห่างจากตัวเมืองประมาณ 8 กิโลเมตร เลยจากถนนคนเดินพิษณุโลก ประมาณ 2-3 กิโลเมตร ควรไปตอนเย็นๆจะได้เดินสบายไม่ร้อน มีวิหารเก่าแก่สมัยอยุธยา แต่ได้รับการบุรณะเพิ่มเติม